Ieder land dat voldoet aan de voorwaarden voor lidmaatschap kan een aanvraag indienen. Die voorwaarden staan bekend als de "criteria van Kopenhagen" en omvatten een vrije markteconomie, een stabiele democratie en rechtsstaat, en instemming met alle wetten en regels van de EU, inclusief de euro.

Een land dat wil toetreden, moet het lidmaatschap aanvragen bij de Raad, die op zijn beurt de Commissie vraagt om na te gaan of de kandidaat aan alle criteria van Kopenhagen voldoet. Geeft de Commissie een positief advies, dan moet de Raad het eens worden over een onderhandelingsmandaat. Daarna gaan de formele onderhandelingen over ieder onderwerp afzonderlijk van start.

Omdat iedere kandidaat-lidstaat zoveel EU-regels moet omzetten in nationale wetgeving, kunnen de onderhandelingen erg lang duren. De landen krijgen wel financiële, administratieve en technische steun in die zogenaamde pretoetredingsperiode.